Mehmet Gradica - nacionalisti qe kurr nuk u gjunjizua
Nga Besim Morina, Drenas
Meritat kryesore për kapitullimin e forcave nazifashiste u kanë takuar SHBA-ve, Anglisë dhe Rusisë. Një ndihmes shum të madhe në këtë drejtim dhanë të gjith popujt liridashës të botës, por që mjerisht, një pjesë e mirë e tyre, të cilët luftuan perkrah forcave antifashiste nuk e gëzuan lirinë. Ajo që është më e ligë është se dhunuesit e lirisë quheshin “çlirimtar”. Fatiligë e deshi që edhe populli shqiptar të jetë në mesin e atyre popujve që dhan kontributin e vet në Luftën Antifashiste, por që u nëperkëmb nga forcat sllave dhe mjeranët shqiptarë të bandave të kuqe kriminale, të cilat ishin pagëzuar nga qendrat e Beogradit e Moskës me emrin Komunist.
E verteta megjithatë duhet te thuhet. Jo për te nderruar herojtë, por qe tu ipet atyre vendi meritor në historiografinë tonë te re. Ekziston vetëm një histori ajo faktografike, por mjerisht edhe kjo histori që është shenuar mbrapsht për martirët tanë quhet histori. Me gjuhen e së vertetës faktografike duhet të nderohen, tu ipet vëndi i meritur te gjithë atyre burrave të cilet me pënd apo pushkë vepruan, punuan, u sakrifikun për të mirën e kombit tonë. Le të jëtë ky punim një shënj respeti e falenderimi ndaj veprës madhore të nacionalistit Mehmet Gradica, por jo vetëm të tij por edhe të shum burrave tjerë që luftuan për lirinë e Shqiperisë si Prekë Cali, nga trojët etnike shqiptare që sot gjinden nën Malin e Zi, Xhemë Gostivari, nga trojet etnike shqiptare që sot gjinden nën Maqedoni, Muharrem Bajraktari i Lumës, si dhe shum të tjerë që u martirizuan për dinjitetin tonë kombëtar.
Mehmet Gradica u lind në vitin 1912. Babai i tij quhej Isuf, kurse nëna Çame Berisha nga fshati Gllanasellë e Drenicës, ishte motra e luftëtarit të dëshmuar Lutë Gllanasellës. Mehmetit babai i vdes herët, dhe një pjesë të mirë të jetës së tij Mehmet e kaloi tek familja e nënes. Ishte bir i familjes se deshmuar atdhetare Ukaj te fshatit Gradicë te Drenicës. I rritur në një familje te dëshmuar atdhetare dhe rrezë malit të Qyqavicës, mal ky i cili u kishte bërë ballë shum furtunave të kohës. Ky vënd rriti shumë bijë e bija, por të rrallë ishin ata që do të ishin një më malin e Qyqavicës. Fati e deshi qe Mehmet Gradica të ishte njëri nga ata bijë që lindi ne këtë tokë, jetoi në këtë tokë dhe u martirizua për këtë tokë duke mos u lekundur asnjëhere ne idealet e tij madhore.
Bashkëluftetarët e tij, kur flasin me plot respekt per komandantin e tyre tregojnë se Mehmet Gradica, per nga pamja ishte mjaft i pashem, trup gjatë, energjik dhe gjaknxhtë. Gjithnjë rrinte veshur me rrobat e oficerit dhe armet e ngjeshura qe i shtonin edhe me teper bukurin. E madhe ishte fuqia e fjalës së Komandantit.
Mehmeti Gradica në moshën gjashtëmbëdhjetëvjecare burgoset në burgun e Mitrovicës. Nga ky burg arrin të arratisët. Më pas kalon në malet e Kosovës. Një pjesë të kohës e kalon në Shqiperinë Londineze. Pas pushtimit të Kosovës nga nazi-fashistët, u krijuan rrethana të reja për vëndin tonë. Intelektualet se bashku me atdhetarët e shquar filluan një organizim të ri duke ju pershtatur kushteve dhe rrëthanave të krijuara jo vetëm në Kosovë por në mbarë hapsirën etnike Shqiprate. Edhe pse viset shqiptare ishin nën pushtimin nazi-fashist, forcat qetnike të perkrahura nga pushtuesit Italian ndermorrën disa sulme te organizuara mbi vëndbanimet shqiptare. Në këto rrethana në vitin 1941 nga Shqipërija Londineze, Mehmet Gradica kthehet në Kosovë, në shërbim të Qeverisë Shqiptare me detyrë postkomandant i xhandarmërisë. Kishte sherbyer si shef xhandarmerie ne Vuçiterrn, Skënderaj e Mitrovicë. Në vitin1943 fiton gradën e togerit. Duhet theksuar ketu edhe inkuadrimin e Mehmet Gradicës në regjimentin e Gjafer Devës ose siç është shprehur publicisti Idriz Lamaj „burr i shtetit shqiptar etnik“, i cili në atë kohë ishte ne postin e Ministrit të Mbrendshem të Shqiperisë. Arsyeja kryesore e inkuadrimit ne regjiment ishte lufta per pengimin e perhapjes së demagogjisë sllave në Kosovë të quajtur Komunizem. Mehmet Gradica kishte angazhuar njësitet e vata për ta kapur komunistin Rifat Berisha, i cili punonte në prefekturën e Gjilanit Mehmeti ishte nacionalist, kishte nje urrejtje patologjike ndaj Komunizmit, dhe ky është shkaku kryesor qe edhe sot emri i tij permendet shum pak per mos të thën fare ne shkrimet e botuara nga disa studiues nostalgjistë në Kosovë.
Kontributin e tij gjatë sherbimit per një kohë në Ushtrinë Kombëtare Shqiptare, ishte i një rëndesie të veçant duke iu falenderuar aftesive të tij si strateg u shqua ne shum beteja kunder pushtuesve serbo-malazezë, përgjatë kufirit të Shqipërisë etnike.
Kur forcat serbe u rreshtuan në grykën e Ibrit, në nëntor të vitit 1941, ku përgatiteshin të pushtonin Pazarin e Ri dhe më pas të kalonin në Kosovë per te bere masakra ne popullsin shqiptare, u paraqit nevoja e menjehershme e ndalimit te kalimit te forcave serbe në Kosovë. U mblodhen luftetarët nga vise te ndryshme të Kosovës si nga Rugova, Peja, Burimi, Deqni, Drenica, Shala, Llapi etj. dhe sulmuan forcat sebe në Rashkë. Në këtë betejë perveç Mehmet Gradicës me trimat e tyre u dalluan edhe Shaban Polluzha, Miftar e Halil Bajraktari, Ferat Kotorri, Sak Fazlija, Tahir Elshani, Adem Arifi dhe shum luftetarë të tjerë. Qeta e udhëhequr nga Mehmet Gradica ndermori disa sulme me sukses ne rrethinen e Pazarit të Ri.
Në dimrin e vitit 1941-1942 në zonat e Drenicës, Shalës dhe të Llapit u krye një riorganizim forcash që do të merrnin për sipër detyra të reja, ky organizim i ri u krye pasi që udhëheqesit luftarak të qetave tona popullore ishin në dijeni lidhur me strategjinë e levizjeve serbo-çetnike, pastaj bashkpunimin e tyre në fshëhtësi me pushtuesit italian, prandaj vazhdimi i luftimeve ishte jetik për fatet e kombit. Kësisoi do të vinin pesë ditë e nët sulmesh të pa ndërprera në Koloshin, ku forcat serbo-çetnike u thyen keqas dhe u larguan përtej kufirit tonë. Edhe në këtë aktë madhor të rezistencës shqiptare, shkelqeu trimeria dhe aftësia e Mehmet Gradicës, i cili me luftëtaret e tij mbajtën pozicionet e para.
Me formimin e Lidhjës së Dyte të Prizrenit (16 nëntor 1943) mbrojtja shqiptqre u bë me e organizuar, ndonse edhe me tej barrën kryesore e mbanin forcat vullnetare te organizuara në menyrë tradicionale. Është mjaft me rëndesi të theksohët se në Kuvendin e Skënderajit (16-19 shtator, 1943) dhe të Palluzhës (17-20 qershor, 1944), në organizim të Hamdi Gashit, Miftar Bajraktarit, Mehmet Gradicës, Mulla Iljas Brojës, Azem Oruqit, Rexhep Xjelit, Mulla Ibrahim Palacit etj. iu dha perkrahje e pa rezervë vendimeve të Kuvëndit të Parë e të Dytë të Lidhjës së Dytë të Prizrenit. Ishte viti 1943, kur Mehmet Gradica se bashku me Ahmet Selacin kishin luftuar kundër forcave çetnike në Stan-Tërg dhe në Luginën e Rashkës. Në luftë per mbrojtjen e kufirit me Serbinë prap shkelqeu Mehmet Gradica se bashku me trimat si Pajazit e Adem Boletini, Sali Kolldura Gashi, Bislim Bajgora etj. Biri i Drenicës mbeshteti jo vetëm me trimërin dhe mënçurinë, por edhe me pasurinë e vet, Lidhjen e Dytë të Prizerenit duke paraparë tek idetë dhe fryma e saj të ardhmen e lirë të gjeneratave shqiptare që do të vinin më pas. Në disa beteja luftarake, në kuader të kësaj Lidhje, Mehmet Gradica shpalosi pos të tjerave vizionin e një luftetari qe veshtron larg. Edhe pse kishte mbajtur grada në ushtrinë kombëtare, ai kurdoherë u keshillua me bashkëluftëtaret e vet, tek te cilet kishte besimin e plotë si me vellëzerit Miftar e Halil Bajrakteri, Ferat Kotorri, Brahim Luta, Rexhep Gjeli, Osman Bunjaku, etj. Të gjithë këta trima te deshmuar në luftrat per mbrojtje te Shqiperisë Etnike, e cila do te ishte e lirë dhe demokratike pa diktaturën Komuniste. Raportet ne mes te dy komandanteve Mehmet Gradica dhe Shaban Polluzha ishin ftohur disa here per arsye ideologjike. Mehmeti ishte shum me i ri, më strateg dhe një nacionalist i thekun, (koha tregoi se ishte shum me largpamës) nuk kishte besim tek Shabani per shkak te lidhjeve te tij me disa komunist shqiptar si Fadil Hoxha, sherbyes te pushtuesve serb, nga ana tjeter vet Shabani ishte me i zemruem me mos perfilljen e Mehmetit. Meritat per pajtimin e dy komandanteve i takoin heroinës së kombit bijës së Shkodrës, Marije Shllakut, e cila ishte shprehur për rastin: “dhe kjo jo per hatrin tim (pajtimi BM), por për hatrin më të madh që është Atdheu ynë, për hater të Flamurit, për hater të gjakut të derdhur të mijra shqiptarve të pa fajshëm, që po vriten për ditë e më nga brigadat partizane, që nuk kan as Zot e as Fe, as Nder e as Atdhe”. Pajtimi i fundit i Mehmet Gradicës dhe Shaban Polluzhës, u arrit në Fshatin Gradicë, më 12 shkurt të vitit 1945, ndermjetësues ishin: Miftar Bajraktari, Rexhep Xheli dhe Brahim Luta. Pajtimi pati rëndesin e vet dhe te dy komandantet e mbajten fjalën e dhën derisa ran heriokisht në fushen e nderit.
Mehmeti gjithmonë bashkpunoi me trimat tanë per qështjen madhore te vendit tonë të shtrenjtë, deshmi për këtë është edhe gjyqi i Prizerenit, i cili zgjati dy javë, 29 qershor-13 korrik1946, ku prokurori (Ali Shukriu) nder te tjera e akuzoi bijën e Shkodrës Marije Shllaku se „në nandorin e vitit 1944, bashk me Mehmet Gradicën, Adem Shalen e Met Dinin, ka tubue disa qindra forca per me pushtue Pejën e „posaçlirueme“.
Largimi i pushtuesve nazi-fashisteve nga Kosova nuk solli lirinë e pritur, por perkundrazi, Kosova u pushtua nga serbet ku populli shqiptar trajtohej si rob lufte. Më urdhërin e Titos, Komandant Suprem i UNÇ dhe APJ, të 8 shkurtit të vitit 1945, u vëndos në Kosovë Administrimi Ushtarak, „deri në rregullimin e rrethanave“, përkatesisht deri në aneksimin e saj nga Serbia. Komandës së Administrimit Ushtarak iu dhanë autorizime të plota, ndërsa për të gjitha veprimet ajo përgjigjej vëtem përpara Komandantit Suprem, J.B. Toto. Vendosja e pushtetit ushtarak në Kosovë ishte forma më e vrazhdë e regjimit diktatorial, që kishte qëllim të gllabëronte dhe t´ia aneksonte Kosovën shqiptare Serbisë, përkatësisht Jugosllavisë. Një diktaturë e tillë ushtarake qe vendosur më parë se në Kosovë edhe në Banat, Baçkë dhe Baranjë, territore në te cilat shumicën e popullsisë e përbënin hungarezët dhe gjermanët.
Si pjesë e këtij skenari qe cekem me lartë, u kryen vrasje të shumta në forma te ndryshme pa dallim moshe e gjinije. U bë ndalimi i flamurit kombetarë pastaj detyroheshin shqiptarët qe te flasin ne gjuhen serbe. Mobilizimi i dhunshem u krye në te gjitha viset shqiptare, si shembull po permendim mobilizimin e shkurtit ku u morën me dhunë prej viseve të Drenicës dhe Shalës mbi tre mijë meshkuj 15 vjet e lartë, me preteksin për ti quar në luftimet e kufijve verior të Jugosllavisë. Ky mobilizim është e natyrshme se u kundershtua nga e gjithë popullata shqiptare me prejashtim te lojaleve te sllavizmit te cilet edhe me parë kishin marrur aksione te perbashketa me forcat serbe kunder popullit te vet. KQ i PKSH bënte thirrje për vëllazërimin e popullit shqiptar me popujt jugosllavë e grek, kjo sipas komunisteve ishte interes I lartë qe kërkonte atdheu.
Sat Apr 11, 2009 12:05 am
